2021 Kitap Önerileri
Son üç senedir olduğu gibi bu sene de okuduğum kitapların listesini — yorumlarımla beraber — yayınlıyorum. Geçen sene kitapları 4 kategoriye ayırmıştım. Bu sene “girişimcilik ve inovasyon” kategorisi gündemimden düşmüş. Onun yerine “Beyin & Sanat” diye bir kategori oluşturdum. Burada son zamanlarda merak sardığım nörobilimden, psikedelik maddelere, oradan sanata kadar birkaç kitap var. Daha önce farklı kategoriler altına dağıttığım “tarih” kitaplarını da bu sene ayrı bir başlıkta topladım. Diğer kategoriler ise “Teknolojinin toplumsal etkileri”, “Politik ekonomi ve dünya işleri” ve “biyografi.”
2021’deki korona salgını kitap okumayı kolaylaştırdı. Buraya sadece bitirebildiğim kitapları yazdım. Bitiremediklerim yeteri kadar ilgimi çekmemiş olmalı ki, sizlerle paylaşmak da istemedim. Okuyacağım kitapları genelde Financial Times Weekend kitap bölümünden, New York Review of Books’tan ve eş-dosttan duyuyorum. Kitapları Kindle üzerinden okuyorum. Okumayı seviyorsanız mutlaka bir Kindle edinin. Hem kitapları hemen alabilmek hem de her yerde okuyabilmek için ideal. Ne kadar üzücü ki bu kitapların çoğunun Türkçe baskıları henüz yok (oldukça duyduklarımı Global İşler+’ta yayınlıyorum). Yabancıları satın almaksa artan döviz kuruyla gittikçe güçleşiyor. Bazen Türkçe kitap neden okumadığıma dair sorular alıyorum. Temel sorun Kindle’da Türkçe kitap olmaması ve gözlerim gece kağıt kitapları yeterince görmeye yetmiyor. Geçen ay göz doktoruna gidip yeni gözlük aldım, bakalım işe yarayacak mı?
Lafı uzatmadan listemize geçelim. Burada gördüğünüz bir kitabı okuyup beğenirseniz lütfen bana mesaj atın. İyi yıllar!
Teknolojinin toplumsal etkileri (7 kitap)
TikTok Boom: China’s Dynamite App and the Superpower Race for Social Media
Chris Stokel-Walker
Tiktok hala tam olarak anlaşılmayan bir uygulama. Çinliler verilerimizi mi topluyor? Tiktok beynimizi mi okuyor? Bu kitap Tiktok’un toplumsal ve politik etkileriyle ilgili en yeni ve kapsamlı eser. Bu sorulara kısmi cevaplar ve güzel analizler var.
No Filter: The Inside Story of Instagram
Sarah Frier
Instagram’la ilgili bu kitabı, yukarıdaki Tiktok kitabı ile beraber okumanızı öneririm. Instagram, Facebook tarafından satın alınınca ne oldu? Kitabı okuyunca uzun vadede Tiktok’un neden ve nasıl yükseldiğini daha iyi anlayacaksınız.
An Ugly Truth: Inside Facebook’s Battle for Domination
Sheera Frenkel, Cecilia Kang
Zuck, nasıl “barış zamanı CEO’sundan savaş zamanı CEO’suna dönüştü?” Silikon Vadisi’nin ürünü hızla geliştirip ölçeklendirmek önemlidir kafa yapısı ile toplumsal ve politik öncelikler nasıl çatışır? Somut örnekler üzerinden mükemmel bir hikaye. Facebook’un hikayesini yukarıdaki kitapları da tamamlayacak şekilde okuyabilirsiniz.
The Exponential Age: How Accelerating Technology is Transforming Business, Politics and Society
Azeem Azhar
Bu kitapla ilgili Global İşler+’ta epey yazmıştım. Daha fazla yazmayacağım. Çağımızdaki teknolojik dönüşümün toplumsal etkilerini anlamak için Azeem’i takip etmeniz ve kitabını okumanız lazım.
The Age of AI: And Our Human Future
Henry A Kissinger, Eric Schmidt, Daniel Huttenlocher
Bu tipik bir yapay zeka kitabı değil. En önemli özelliği yazarların yaş ortalamasının 60’ın üzerinde olması (Henry Kissinger 98 yaşında!). Dolayısıyla yapay zekanın getirdiği dönüşümün önceki teknolojik dönüşümlerle kıyaslanması ve mevcut toplumsal yapılara dair riskleri anlamak için önemli bir eser.
Outside the Box: How Globalization Changed from Moving Stuff to Spreading Ideas
Marc Levinson
Aynı yazarın konteyner ile küreselleşmenin nasıl hızlandığını anlatan “The Box” kitabını yaklaşık 15 yıl önce okumuş ve çok sevmiştim. Bu kitap ise küreselleşmenin nasıl yavaşladığını anlatıyor. Hem de kitap COVID-19 sonrası konteyner kıtlığı ve tedarik zinciri kesintilerinden önce yazılmış.
· Politik ekonomi / dünya işleri (4 kitap)
Red Roulette: An Insider’s Story of Wealth, Power, Corruption, and Vengeance in Today’s China
Desmond Shum
Bu kitabın yazarı Çin’in “havuz” müteahhitlerindenmiş. Karısı Çin Komünist Partisi ile ilişkileri kurarken Desmond da işleri yönetiyormuş. Sonra Parti’deki yönetici kadro değişince Desmond Londra’ya kaçmış, karısı ise gözaltında nerede olduğu belli değil. Kitabı okurken birçok olay çok uzak birçok olay da çok yakın gelecek. Detaylar ve üslup mükemmel.
The Party: The Secret World of China’s Communist Rulers
Richard McGregor
Kindle Edition
Çin Komünist Partisi dünyanın en meritokratik yönetim sistemlerinden biri. Uzun vadeli başarısına bakılırsa birçok global şirketten de daha başarılı. Ne yazık ki Parti ile ilgili tarafsız yerel kaynaklara ulaşmak mümkün değil. Ancak Avustralya menşeli bu kitap da güzel.
To Kill A Democracy: India’s Passage to Despotism
Debasish Roy Chowdhury, John Keane
Hindistan dünyanın en kalabalık demokrasisi. Gerçekten 1947’den bu yana kesintisiz bir şekilde seçim yapıyorlar. Öyle ya da böyle işleyen bir demokratik sistem var. Bu kitapta ise işlemeyen ve kötüye gidenler kuşbakışı bir açıdan anlatılıyor. Okuyunca yine bazı şeyleri çok uzak bazılarını çok yakın bulacaksınız.
The Generation Myth: Why When You’re Born Matters Less Than You Think
Bobby Duffy
İçinde çok fazla veri olduğu için bu kitabı biraz zor bitirdim. Yaşlandık mı, gençler bizi niye anlamıyor sorusuna cevap arayanlar için güzel bir kitap. Ne yazık ki veriler çoğunlukla gelişmiş ülkelerden. Kitabın argümanı bugünkü gençlerin çalışma ve siyasete dair tavırlarının önceki kuşaklardan farklı olmadığı, ancak daha az alkol aldıkları ve daha az seks yaptıkları.
· Biyografi: siyasi ve iş dünyası (8 kitap)
The Code Breaker: Jennifer Doudna, Gene Editing, and the Future of the Human Race
Walter Isaacson
Walter Isaacson, daha önce Steve Jobs dahil birçok mucit ve girişimcinin biyografisini yazmıştı. Yine çok güzel yaşmış. Bu kitabın konusu mRNA aşılarında da kullanılan gen editleme teknolojisini bulan Nobel ödüllü Jennifer Doudna. Kitapta akademik ihtiraslardan, fikri haklar dünyasının hukuki çelişkilerine ve tabii gen editleme teknolojisinin etik tartışmalarına kadar geniş bir perspektif var.
Amazon Unbound: Jeff Bezos and the Invention of a Global Empire
Brad Stone
Aynı yazarın Amazon’un ilk senelerine dair kitabı The Everything Store: Jeff Bezos and the Age of Amazon geniş yankı uyandırmıştı. Bu kitaptaki Amazon ve Jeff Bezos profili, ilk kitaptaki başarılı girişimci profilinin ötesinde tekelleşmeden Bezos’un boşanmasına birçok tartışmaya da yer vermiş. Bu kez Jeff Bezos kitap için mülakat yapmamış, kurumsal iletişimcilerini konuşturmuş. Amazon da zaten eski startup Amazon değil artık.
Hot Seat: What I Learned Leading a Great American Company
Jeff Immelt
GE’nin başına gelenlere dair Jeff Immelt’in bir kitap yazması da gerekiyordu (Immelt’in son iki yılında ben de GE’de çalışıyordum). Bu kitapta Immelt hem kendini savunmuş hem de aslında halefi efsanevi CEO Jack Welsh’in miras bıraktığı dengesizliklere dikkat çekmiş. Şirketlerde kısa vadeli başarılar elde etmek, bilanço makyajlamak ve piyasaları etkilemek kolay. Bazı şirketlerin uzun süre ayakta kalması belki hem mümkün hem de ekonominin sağlığı için doğru da değil. Nitekim bu kitap yayınlandıktan sonra GE üçe parçalanacağını açıkladı.
- Bu sene üç tane kurumsal dolandırıcılık hikayesi okudum. Türkiye’de de bu olayla çok yaygın olmakla beraber ne yazık ki basında yeterince yer almıyor. ABD’de bu dolandırıcılıkların hepsi basına gelen tüyolar sonucu araştırmacı gazetecilerin çabalarıyla ortaya çıkıyor. İnşallah yakında bizde de böyle kitaplar yazılır.
Empire of Pain: The Secret History of the Sackler Dynasty
Patrick Radden Keefe
ABD’deki ağrı kesici opioid bağımlılığı Trump’ın seçilmesinin sebeplerinden biri olarak bile gösterildi (esas sebep sanayi sonrası işsiz kalan beyazların hem opioidden hem de Trump’tan kurtuluş beklemesi. Yani korelasyon ve nedensellik farklı şeyler). Bu kitapta dünyadaki birçok müzenin ve sanat etkinliğinin destekçisi Sackler ailesinin opioidi geliştirip salgın haline kullanımına sebep olan hırsının nasıl geliştiği anlatılıyor.
The Key Man: The True Story of How the Global Elite Was Duped by a Capitalist Fairy Tale
Simon Clark, Will Louch
Abraaj Capital’ın kurucusu Arif Naqvi’yi şahsen de tanırdım. Hatta Joe Biden ile beraber fotoğrafımız da var. O zamanlar da yaptığı işin pek masum olmadığını sezmiştim. İçinde bizim Yorsan’ın da olduğu Abraaj’ın dolandırıcılık hikayesi Naqvi’nin Londra’daki mahkemede ABD’ye iade edilmemek için, New York hapisanelerindeki gardiyanları getirtip “bizim hapishaneler üçüncü dünya ülkesi” koşullarında dedirtmesiyle bitiyor.
Billion Dollar Loser: The Epic Rise and Spectacular Fall of Adam Neumann and WeWork
Reeves Wiedeman
Adam Neumann’ı batırdığı girişimi Wework’ten ayrılırken yüzmilyonlarca dolar “danışmanlık ücreti” almasıyla hatırlıyoruz. Hızlı büyüyen bir girişimin batma alametlerini Global İşler+’ta yazmıştım. Bu kitapta hepsi ve daha fazlası var.
There Is Nothing For You Here: Finding Opportunity in the Twenty-First Century
Fiona Hill
Bu kitapta İngiltere’nin kuzeyinin ne kadar yoksul olduğundan, İngiltere’deki sınıf ayrımcılığı ile ABD’deki ırk ayrımcılığı karşılaştırmasına (yazar ırk ayrımcılığından sınıf ayrımcılığına sıra gelmeyen ABD’de çok daha mutlu olmuş), Trump’ın kadınlara davranışlarına kadar çok güzel anılar var.
An Economist At Home And Abroad
Shankar Acharya
Bu kitabı çok beğendim. Aslında içinde pek ekonomi yok. Daha ziyade benden bir önceki nesil bir ekonomistin uluslararası kalkınma dünyası içindeki maceraları. Harvard’daki Peabody Terrace’tan, Dünya Bankası koridorlarına, oradan Hindistan’daki kamu kurumlarına kadar maceralar ve tanıdık isimler de var. Genç iktisatçılara okumalarını öneririm. Sanırım Martin Wof yazarın arkadaşı olduğu için kitabı FT yılın ekonomi kitapları arasına almış ve iyi de yapmış.
· Beyin & Sanat (5 kitap)
A Thousand Brains: A New Theory of Intelligence
Jeff Hawkins, Richard Dawkins
Konsantre olup okuyabilirseniz mükemmel bir kitap. Önce beynin nasıl işlediğini biyolojik olarak anlatıyor. Sonra yapay zeka ile doğal zekayı karşılaştırıyor. Sonunda da “aşı karşıtlığı” gibi hurafelerin nasıl insan beynine uygun olduğunu açıklıyor.
Journey to the Edge of Reason: The Life of Kurt Gödel
Stephen Budiansky
Bu kitabı biyografi bölümüne değil buraya aldım, çünkü Gödel’in Eksiklik Teoremi “karmaşık herhangi bir sistemin içinde, sistemin aksiyomlarından yola çıkarak doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanamayacak önermeler bulunacağını ispat”lıyor (Vikipedi). Kitapta hem Gödel’in teoremi 25 yaşındayken nasıl geliştirdiği, sonra da yavaş yavaş nasıl delirip içine kapanıp sonunda zehirlenme korkusuyla açlıktan öldüğü anlatılıyor. Dolayısıyla yukarıdaki “A Thousand Brains” kitabıyla beraber okunabilir. Kitapta ayrıca 1920’ler ve 30’lar Viyanası anlatılmış. Viyana’ya her gittiğimde İstanbul gibi eski bir imparatorluğun hüzünlü başkenti olduğunu hissederim.
Michael Pollan
Bu kitapta yazarın tecrübe ve değerlendirmesine göre psikedelik etkisi olan üç maddenin tarihi ve beyne etkisi hikayelerle anlatılmış: Afyon, kahve ve Amerikadaki yerlilerin kullandığı başka bir madde. Ben özellikle kahve bölümünü sevdim. Mesela sabah kahve istememizin temel nedeninin uyanma isteği kadar, saatlerdir vücuda kahve girmediği için oluşan “çekilme etkisi” olduğunu hiç düşünmemiştim.
András Szántó. The Future of the Museum: 28 Dialogues
András Szánto
Bu kitabı koronayken okudum. Dünyadaki bellibaşlı 28 müzenin direktörüyle müzeciliğin geleceğine dair mülakatlar. Bu müzelerin 15’ine gitmişim. Ancak insan müze gezerken, müzecilikle ilgili düşünmüyor. Onun için bu kitabı okumak lazım.
Hisham Matar
Bu da Pulitzer ödüllü Libyalı Amerikalı Siena’da takıldığı bir ayda gezdiği müzelerden tesadüfen tanışıp evine misafir olduğu Araplara kadar hikayelerini anlattığı kitap. Yalnız kalmanın güzel yanlarını anlamak için okuyabilirsiniz.
Tarih (5 kitap)
The Accursed Tower: The Fall of Acre and the End of the Crusades
Akka’yı biz II. Mahmut’un kurduğu Nizam-ı Cedid ordusunun Napolyon’un ordusunu mağlup etmesiyle biliyoruz. Bugün İsrail’deki bu şehre ben de birkaç kez gitmiştim. Bu kitapta Haçlı dönemi ve Haçlıların şehirden atılması anlatılmış. Mükemmel detaylar var.
Lives Between The Lines: A Journey in Search of the Lost Levant
Michael Vatikiotis
Bu kitapta da Osmanlı döneminde Filistin’e yerleşen bir Yunan aile ve Mısır’a yerleşen bir İtalyan ailenin birleşen hikayesi içinde imparatorlukların dağılması sürecinde azınlıkların durumu ele alınmış. Yazar aslında kendi ailesini anlatmış. Siz de yaşadığınız yerde azınlık gibi hissediyorsanız ilginç gelebilir.
A Short History of Russia: How the World’s Largest Country Invented Itself, from the Pagans to Putin
Mark Galeotti
Rusları anlamak mümkün değil ama biraz çaba göstermek için bu kitabı okuyabilirsiniz. Bu arada, Rus ve Osmanlı tarihleri ve kurumları da İlber Ortaylı’nın hep söylediği gibi epey paralel. Mesela Ruslar Osmanlı’daki tımarlı sipahi sistemini olduğu gibi almışlar ve uygulamışlar.
First Friends: The Powerful, Unsung (And Unelected) People Who Shaped Our Presidents
Gary Ginsberg
Dünyadaki en güçlü kişilerin en yakın arkadaşlarının profilleri. Bu ilginç kitapta birkaç ABD Başkanı’nın en yakın arkadaşlarının hayatları var. Birçoğu aynı zamanda resmi veya gayrıresmi danışmanları. Arkadaşlık, iktidar ve güç ilişkilerinin kesişimini anlamak için güzel bir eser.
