ChatGPT ile bir yıl
.ChatGPT’yi 10 senedir kullanıyormuş gibi hissediyor olabilirsiniz. Ama bu teknoloji piyasaya çıkalı henüz bir sene dahi olmadı. Birçoğumuz için hâlâ yeni bir tür oyuncak olsa da ChatGPT’nin en iyi örneği olduğu üretici yapay zekâ (generative AI) teknolojisi, küresel dengeleri hızla değiştiriyor. Geçen iki sayıda ChatGPT ve benzeri modellerin nasıl çalıştığını, iş hayatını nasıl etkileyeceğini, hangi mesleklerin kaybolup hangi becerilerin önem kazanacağını ve bu teknolojiyle hayatımıza giren riskleri anlatmıştım.
Bu yazıda da gelin, ChatGPT ile geçen bir senenin üzerinden ardından yaşadığımız teknolojik gelişmenin baş döndürücü hızını anlamlandırmaya çalışalım. Beraber göreceğiz ki, ChatGPT’nin temsil ettiği yapay zekâ teknolojisi hızla dönüşürken dünyada da jeopolitik gerilimin en önemli unsurlarından biri haline gelmiş.
30 Kasım 2022: ChatGPT hizmete sunuldu. ChatGPT’nin kullanıcı sayısı iki ayda 100 milyonu geçti. Böylelikle ChatGPT, en hızlı büyüyen dijital uygulama unvanını almış oldu. Instagram’ın bu kadar kullanıcıya ulaşması 2 sene, Facebook’un bu kadar kullanıcıya ulaşması 5 sene sürmüştü.
23 Ocak 2023: Microsoft, ChatGPT’yi yapan OpenAI isimli şirkete 10 milyar dolar yatırım yaptı. Böylelikle bu yılın başında OpenAI’ın şirket değerlemesi 29 milyar dolara yükseldi. Ekim 2023’e geldiğimizde bu değerlemenin 86 milyar dolara çıktığı konuşuluyordu.
31 Mart 2023: İtalyan kişisel verilerin korunması kurumu Garante, yaş kontrolü yapılmadığı ve bu nedenle çocukların verilerinin de toplanabileceği görüşüne dayanarak ChatGPT’nin Avrupa Birliği’nin ilgili tüzüğünü ihlal ettiğine ve yasaklanması gerektiğine karar verdi. ChatGPT’yi kapatma kararını açıklayan kişi ise 77 yaşında bir hukuk hocası olan Garante’nin Başkanı Pasquale Stanzione’ydi. Kendisi 1984 yılında profesör olmuş bir bürokrat. İtalya’da gerek kamu gerekse özel sektörde üst düzey yöneticilerin yaş ortalaması oldukça yüksek. Birçok ülke gibi İtalya’da da kurumsal seviyede karar alıcıların teknoloji kullanımı düşük seviyede. Öte yandan, kararın ardından İtalya’da yazılımcıların ChatGPT kullanım istatistikleri incelendiğinde ilk iki gün düşüş yaşandığı görüldü. Üçüncü günden itibaren ise herkes kendine bir VPN bulmuş olacak ki, ChatGPT kullanımı eski seviyesine geri döndü. Yasak 29 Nisan’da kaldırıldı.
13 Haziran 2023: Fransa’da “yerli ve milli” ChatGPT yapmak hedefiyle kurulan Mistral.AI isimli girişim 113 milyon dolar yatırım aldı. Ortada ürün falan dahi bulunmazken yatırımcılar bu parayı yedi sayfalık bir metne ve tabii kurucu ekibe güvenerek vermiş. Metin özetle şunu diyordu: Amerikalıların çıkardığı ChatGPT büyük dil modelleri, modelleri eğitirken hangi verileri kullandığını açıklamıyor, telif haklarına değer vermiyor ve modellerin nasıl işlediğini bilmiyoruz. Biz, Avrupa’nın değerlerine uygun yeni bir üretici yapay zekâ yaparak piyasaya rekabet getireceğiz.
Aynı günlerde Brüksel’de Avrupa Birliği Parlamentosu da yeni Yapay Zekâ Kanunu (AI Act) için yapılan değişikliklerle birlikte taslak metni oylayarak hangi genel prensipler çerçevesinde hareket edileceği konusunda anlaşmaya vardı. Kanunun 2024 içinde yasalaşması ve 2026 yılında tam olarak yürürlüğe girmesi bekleniyor. Kanuna ChatGPT gibi büyük dil modelleri için de yeni hükümler ilave edildi. AI Act, yapay zekâ modellerini kullanım alanına göre risk değerlendirmesine tabi tutuyor. Bazı işlevlerde kullanım tamamen yasak. Mesela yüz tanıma. Bazı kullanımlar ise eğer toplumsal hayata müdahale etmiyorsa tamamen serbest. Arada da başka şekillerde düzenlenen kullanım alanları var. Ancak ChatGPT gibi modellerin ne işte kullanılacağını öngörmek mümkün olmadığı için daha çok bunların nasıl yapılacağına yönelik düzenlemeler getirilmiş. Kanun, yapay zekâ teknolojisi üzerinde yapılacak çalışmalarda veri setlerini, veride olabilecek yanlılıkları, bu işleri yaparken çevreye maliyetini, kullanım alanlarını açıklama zorunluluğu getiriyor. Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma hemen ABD kaynaklı ChatGPT ve benzeri 10 modelin AI Act’e uygunluğunu incelemiş. Sonuç: Bütün modeller sınıfta kalıyor!
31 Temmuz 2023: COVID-19 aşısını bulan BioNTech şirketi, İngiltere’deki yapay zekâ şirketi InstaDeep’i 549 milyon dolara satın aldı. BioNTech elde ettiği bu yeni teknolojiyle kanser aşısı araştırmalarını hızlandırmayı hedefliyor. Üretici yapay zekâ artık sağlık sektörünün birçok alanında, özellikle de yeni ilaç keşfinde kullanılıyor. Yine bu sene, ilaç şirketi Merck 674 milyon dolara yapay zekâ ile ilaç üreten Exscientia’yı satın aldı. AstraZeneca, benzer alandaki Verge Genomics ile 840 milyon dolarlık ortak ilaç geliştirme anlaşması imzaladı.
15 Ağustos Eylül 2023: Suudi Arabistan’daki Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (KAUST), Şahin III ismini verdikleri yapay zekâ modelleri işletecek süper bilgisayarda kullanmak üzere 3000’den fazla H100 çip siparişi verdi. Siparişlerin toplam bedelinin milyarlarca dolar ettiği tahmin ediliyor. Aynı anda, Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Masdar Teknoloji Enstitüsü de 900 milyon dolarlık çip siparişi verdi. Bu arada Körfez ülkeleri sadece çip yatırımında değil, yapay zekâ için insan kaynağı yatırımında da öne çıkıyor. Abu Dabi’de bir üniversitede yapılıp Mart ayında piyasaya sürülen Falcon isimli üretken yapay zekâ modeli, alanındaki en başarılı ürünlerden biri olarak gösteriliyor.
7 Eylül 2023: Çin’de Tencent (WeChat uygulamasının sahibi şirket), sadece sanayi, finans, medya gibi iş uygulamalarına yönelik tasarladığı yeni büyük dil yapay zekâ modeli Hunyuan’ı kamuoyuna tanıttı. Bir nevi ChatGPT’nin Sanayi 4.0’ı. Çinliler daha önce ChatGPT benzeri son kullanıcıya yönelik bir model de çıkarmıştı. Ancak Çin’de ifade hürriyeti sınırlı olduğu, yani var olan metinler birbirine benzer şeyler söylediği için modele girdi sağlayan veride çeşitlilik az olunca, sonuçlar da Amerikan ChatGPT’si kadar iyi olmamıştı. Bu arada, ABD’nin Çin’e 2022 yılında koyduğu çip ambargosu uygulanmaya devam ediyor.
12 Ekim 2023: ChatGPT gibi yapay zekâ modellerinin internette bulunan tüm metinleri 2026’ya kadar okuyup öğreneceği tahmin ediliyor. Bu tarihten sonra, modellerin daha iyi sonuç vermesi için eğitimlerinde kullanılacak veri bulmak zor olacak. Öte yandan, OECD’ye göre bu modellerin eğitiminde kullanılan metinlerin %37’si İngilizce. Mesela Türkçe metinler toplam havuzun %2’sini oluşturuyor. Dolayısıyla modeller İngilizce’de daha iyi sonuçlar veriyor. Bu da İngilizce’nin kültürel egemenliğini güçlendiriyor.
1 Kasım 2023: İngilitere’de Başbakan Rishi Sunak’ın ev sahipliğinde Yapay Zekâ Güvenliği zirvesi düzenlendi. Uluslararası ölçekte yapay zekâ üzerine düzenlenen ilk kapsamlı zirve niteliği taşıyan bu toplantıya 28 ülkeden ve AB’den yetkililer ve uluslararası teknoloji şirketlerinin üst düzey temsilcileri katıldı. 100’den fazla delegenin bulunduğu toplantıda sadece Batılı ülkeler değil, bu sefer Çin, Hindistan, Brezilya, Türkiye ve Endonezya gibi büyük gelişmekte olan ekonomiler de temsil edildi. Toplantının sembolik anlamda da önemi büyüktü. Zirve, II. Dünya Savaşı’nda Almanların meşhur Enigma makinesini çözümlemek için kurulan dünyanın ilk programlanabilir bilgisayarının inşa edildiği Bletchley Park’ta yapıldı.
Toplantı sonunda AB ve aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 28 ülke Bletchley Deklarasyonu adlı bildiriye de imza attı. Aynı hafta ABD’de Başkan Biden da yapay zekânın güvenilir bir şekilde kullanılmasını düzenleyen başkanlık kararnamesini imzaladı. Bu zirvelerin devamı olarak, 6 ay sonra ikinci zirveyi Güney Kore, üçüncü zirveyi ise bir yıl sonra Fransa düzenleyecek.
*Bu yazı ilk defa Aralık 2022'de İSTanbul Dergisi Aralık 22' sayısında yayımlanmıştır.
