Deprem sonrası dezenformasyon tartışmaları ve Ekşi Sözlük

Açıkçası uzun süredir Ekşi Sözlük diye bir mecra olduğu aklımdan çıkmış. Deprem sürecindeki dezenformasyonla bu mecrayı hartırlayıp aşağıdaki tviti atmıştım.

Ekşi Sözlük tarihini üç döneme ayırabiliriz:

• 1999–2011: Kutsal Bilgi Kaynağı
• 2011–2023: Linç çukuru
• 2023+: Dezenformasyon bataklığı

Ben üniversitedeyken Ekşi Sözlük yazarı olmak “cool” bir şeydi. Yazarlığım onaylanınca sevinmiştim. O zamanlar bir konunun kitaplarda veya dergilerde yazılmayacak inceliklerini merak edince Sözlük’e bakardık. O yüzden Ekşi Sözlük “Kutsal Bilgi Kaynağı”ydı.

Ekşi Sözlük, 2011 sonrasında, bilinçli bir kararla girişlerin altında “tanım” dışında içerikler de yayınlamaya başladı. Böylece “bilgi kaynağı” olmak yerine “fikir kaynağı” olmayı hedefledi.

Ancak sitenin mimarisi iki nedenle fikir kaynağı olmaya müsait değildi:

• Yazarların anonim olması, gerçek kimliklerinin bilinmemesi
• Yazar olmanın ve moderasyonun hangi standartlara bağlı olduğunun belli olmaması

Bu iki zayıflık, Ekşi Sözlüğü hızla fikri tartışmalar merkezi olmak yerine linç çukuru haline getirdi. Bugün Ekşi Sözlük’e herhangi bir başlığa girip bakmanızın nedeni büyük ölçüde o başlıkla ilgili yazılan olumsuz şeyleri görmek.

2010’lardaki üç trend de bu gidişatı destekledi:

• Gezi olayları sonrası artan toplumsal kutuplaşma,
• İnternet’teki içeriklerin bilgi ya da haber vermekten çok Google’da en üst sırada çıkma hedefiyle hazırlanır hale gelmesi: Google’ın tekelleşmesiyle trafik almanın tek yolunun aramada önde çıkacak ama manasız içerikler hazırlamak olduğunu daha önce yazmıştım. SEO denilen bu tekniği Türkiye’de en iyi kullanan sitelerden biri de Ekşi Sözlük.
• İptal kültürü (cancel culture): Ekşi Sözlük kullanıcılarının %80’inin erkek olduğu söyleniyor. Ekşi Sözlük, fazla testesteronunu herkesi ve her şeyi sözle linçleyerek atabilen ve bu işi anonim hesapların arkasına gizlenerek yapan bir grubun eline geçti. Toksik maskulanite Eksi Sözlük’ü dönüştürdü. Bu alt kültürün içinde makul olanın ise barınma şansı yok.

Yani Ekşi Sözlük kendi dışındaki dalgaların üzerinde iyi sörf yapmaya başladı. Sahipleri çok iyi para kazandı. Başarılı bir girişimcilik öyküsü denebilir.

Ancak her başarılı girişimci “iyi vatandaş” olamıyor.

2016’da Rus istihbaratı, Twitter ve Facebook üzerinden yaptığı operasyonlarla Amerikan seçimlerinin sonucunu etkilemişti. O zamandan beri dezenformasyon demokrasinin, ulusal güvenliğin ve toplumsal istikrarın önündeki en büyük problemlerden. Ekşi Sözlük, teknik mimarisiyle ilgili anlattığım açıklar nedeniyle zamanla linç merkezinden dezenformasyon bataklığına dönüştü.

Anonim bir trol hesaptan atılan bu tvitte yazanların bilinçli bir operasyonun sonucu olduğunu düşünmüyorum.

Peki bu kadar dezenformasyonun yayılmasına sebep olan güvenlik açıkları neden ortaya çıktı? Genç yaşta iyi para kazanmakla gelen kibir ve vurdumduymazlıkla gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle.

İstihbarat literatüründe Ekşi Sözlük gibi aygıtlara “useful idiot” deniyor. Bu kadar önemli bir platformu yönetip toplumsal sorumluluğunuzun gerektirdiği tedbirleri baştan almazsanız, farklı grupların ve gizli servislerin elinde silaha dönüşürsünüz.

Ekşi Sözlük’ün şu anki sahibi ve yöneticisi bir avukat. Kısmen de mesleki deformasyonun bir sonucu olarak avukatlar, eylemleri hukuka uygun veya hukuka aykırı olarak kategorize ederler. Oysa bazen hukuka aykırı olmayan eylemler “kötü vatandaşlık” olabilir. Her birimiz elimizdeki araçların toplumsal rolünü iyi anlamak ve ona göre tedbirler almak zorundayız.

Peki, Ekşi Sözlük bugüne kadar ne gibi tedbirler alabilirdi?

• Standartları belli ve sağlam moderasyon (şu anda sözlüğün birkaç bordrolu moderatörü dışında bu işle uğraşan yetkin ve geniş bir ekibe sahip olduğunu sanmıyorum).
• Bağımsız teyit kuruluşlarına API açılarak dezenformasyon nitelikli içeriklerin trafiğinin azaltılması (Tiktok ve Facebook bunu yapıyor)
• Semantik algoritmalara yatırım yaparak otomatik moderasyona başlanması (Ekşi Sözlük’ün bu yatırımları yapacak geliri var).
• %100 anonimliğin kaldırılması. Twitter kullanıcılarının %25’inin anonim olduğu tahmin ediliyor. Bir tartışma ortamında en azından çoğunluğun kimliğinin belli olması kaçınılmaz olarak ortamı değiştiriyor.
• Yazar alım kriterlerinin şeffaf olması.

DeepAI

Bu önerilerin tamamı 2016’dan beri Twitter, Facebook gibi sosyal medya mecralarına aynı sorunları çözmek için yapılan ve büyük ölçüde uygulanan tedbirler. Ne yazık ki yine global tartışmaların birkaç yıl gerisinden geliyoruz. İnşallah bir gün binalar çökmeden tedbir almayı da öğreniriz!

Bu yazı ilk olarak 22 Şubat 2023 tarihinde Global İşler+’da yayımlanmıştır.