2022 yılında okuduğum kitaplar

Geçtiğimiz dört sene boyunca paylaştığımı listelerle mukayese edince, işle güçle ilgili kitaplar yerine bu sene kafamı dağıtacak kitaplara yönelmişim. Gözlük numaramı değiştirmemin sonucu olarak bu sene üç tane de kağıt kitap okumayı başardım (diğerleri yine Kindle’dan).

Umarım ilginizi çeken kitapları okur ve beğenirsiniz. İyi yıllar!

Biyografi

• Steve Jobs, Walter Isaacson: Bu senenin bombası, yıllar önce Walter Isaacson’ın imzalı hediye ettiği “Steve” biyografisini okumam oldu. Kitap çok kalın olduğu için taşımak zor diye yine Kindle’dan alıp okudum. Hızımı alamayıp, Walter Isaacson’ın Leonardo da Vinci ve Benjamin Franklin: An American Life kitaplarını da okudum. Walter Isaacson mükemmel bir biyografi yazarı. Bu üç kitap da bilim ve beşeri işleri bir araya getiren çok yönlü üç kişi hakkında yazılmış. Bu tipleri 2018’deki TEDx konuşmamda da tartışmıştım. Walter Isaacson’ın şu an Elon Musk üzerine çalıştığını da buradan müjdeleyelim!
• Leadership: Six Studies in World Strategy, Henry Kissinger: Kissenger bu kitapta hepsi ahbabı olan 6 devlet adamının hayatını anlatmış. Nesli tükenen devlet adamlarının hikayelerini 99 yaşındaki eski ABD Dışişleri Bakanı Kissenger’dan öğrenmek büyük ayrıcalık.
• The Contrarian: Peter Thiel and Silicon Valley’s Pursuit of Power, Max Chafkin: 18 Şubat 2022’de Dünya Gazetesi’nde bu kitaptan yola çıkarak, Demokratların egemen olduğu teknoloji dünyasında Trump destekçisi ve eşcinsel Thiel’in hayatını yazmıştım. Thiel, Silikon Vadisi’nin en başarılı yatırımcılarından. Eğer yazıyı okumadıysanız şimdi kitabı okuyabilirsiniz.
• Happy at Any Cost: The Revolutionary Vision and Fatal Quest of Zappos CEO Tony Hsieh, Kirsten Grin & Katherine Sayre: Tony Hsieh kurduğu ayakkabıcı Zappos.com ‘u teknoloji değil müşteri odaklı geliştirdikten sonra Las Vegas’taki kalkınma projeleri gibi ilginç şeylerle uğraşan, hayattayken favori girişimcilerimden biriydi. 2021’de feci şekilde can verdiğinde Dünya Gazetesi’nde hakkında yazmıştım. Bu sene hakkında kitap da yayınlandı.

Aşağıdaki üç kitap finans ve iş dünyasındaki pisliklerle ilgili ilginç hikayeler anlatıyor:

• Bully Market: My Story of Money and Misogyny at Goldman Sachs, Jamie Fiore Higgins: Yazarın Goldman Sachs’ta 4 çocuklu bir kadın olarak nasıl partner olduğunun hikayesi (içinde üstleriyle cinsel ilişki, aile dramı, vb. var)
• The Man Who Broke Capitalism: How Jack Welch Gutted the Heartland and Crushed the Soul of Corporate America — and How to Undo His Legacy, David Gelles: Her sene mutlaka eski iş yerim GE’nin nasıl çöktüğü üzerine bir kitap çıkıyor ve okuyorum. Bu da 2001’de emekli olan efsane CEO Jack Welch’in nasıl şirketin çöküşünü hazırladığı ve herkesin örnek aldığı bir iş dünyası lideri olarak Amerikan kapitalizmini nasıl bozduğuyla ilgili.
• The Dealmaker: Lessons from a Life in Private Equity, Guy Hands: Bu kitap da private equity dünyasının entrikalarına dair.

Bu sene yaptığım en keyifli işlerden biri de Bill Browder’ın iki kitabını okumak oldu. Birini okuyunca duramadım hemen bir öncekini de aldım. Bill Browder, Soveyetler Birliği dağılınca Rusya’ya giden ilk fon yöneticilerinden. O zaman iyi para kazanmış. Putin döneminde işler tersine dönmüş. Ekibindekilerden biri tutukluyken öldürülünce, Putin’e karşı dünyadaki en önemli lobicilerden biri olmuş (Rahip Brunson olayında Türkiye’ye de uygulanan Magnitsky Act’in çıkmasını sağlayan kişi). Browder’ın finansçılıktan lobiciliğe geçiş hikayesi de oldukça ilginç . Ancak anlaşılan o ki, Browder bu iki iş ile uğraşmasa çok da iyi bir yazar olurmuş.

• Freezing Order: A True Story of Money Laundering, Murder, and Surviving Vladimir Putin’s Wrath, Bill Browder
• Red Notice: A True Story of High Finance, Murder, and One Man’s Fight for Justice, Bill Browder

Teknolojinin toplumsal etkileri

• Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology, Chris Miller: Çip tedarik zincirleri nasıl doğmuş, nasıl gelişmiş ve nasıl çalışır? Bir türlü tam anlayamadığım bu konuyu mükemmel şekilde anlatan bu kitabı 12 Kasım 2022’degünü Dünya Gazetesi yazımda özetlemiştim.
• The Metaverse: And How It Will Revolutionize Everything, Matthew Ball: Metaverse bu sene çok konuşuldu, biraz da boş konuşuldu. Bu kitapta internet bant genişliğinin yetersizliğinden, tekelleşme riskine kadar Metaverse ile ilgili bir çok teknik ve ekonomik konu tane tane açıklanmış.
• AI 2041: Ten Visions for Our Future, Kai-Fu Lee & Chen Qiufan: 2018 yılındaki listemde Kai-Fu Lee’nin yapay zekâ ile ilgili başka bir kitabına yer vermiştim. Çin’de yapay zekâya yatırım yapan en önemli kişilerden biri olan Kai-Fu Lee bu sefer bilim kurgu yazarı Chen Qiufan ile yapay zekâ ile şekillenen gelecekten insan öyküleri yazmış. Kitabın güzel yanı ise öykülerin dünyanın dört bir yanından, hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkelerden olması.

Tarih

• Oceans of Grain: How American Wheat Remade the World, Scott Reynolds Nelson: Bu sene okuduğum iki kitap Rusya-Ukrayna savaş gündemiyle örtüştü. Biri, buğdayın tarihi nasıl şekillendirdiğine dair. Kitap, Ukrayna’nın dünyayı beslemedeki rolünü (“tahıl koridoru”), üç yıl önce gittiğim Odessa’nın kuruluşunu, nasıl tahıl devi haline geldiğini ve Rusya ile ABD’nin Ukrayna üzerindeki ilk mücadelelerini anlatıyor.
• Command: The Politics of Military Operations from Korea to Ukraine, Lawrence Freedman: Bu kitapsa doğrudan savaşla ilgili. Ancak odak noktası savaşın nasıl yapıldığını değil de asker-sivil ilişkilerini anlatan bir kitap. Yani kimin kimden ne zaman emir aldığı. Freedman, İsrail’den Rusya’ya, Cezayir’den Vietnam’a kadar hikâyeler anlatmış. Siz de kendi şirketiniz veya kurumunuzdaki iç mücadelelerle bu hikayeleri karşılaştırabilirsiniz.
• Liberalism and Its Discontents, Francis Fukuyama: İki yılda bir bir Fukuyama kitabı okumadan olmuyor. Fukuyama yine keyifle okunan ama akılda pek bir şey bırakmayan bir kitap yazmış.

• A History of Civilizations, Fernand Braudel: Braudel ile ODTÜ’de Eyüp Özveren Hoca’nın dersinde tanışmıştım. Bu büyük iktisat tarihçisinin tüm kitaplarını okuyamaya çalışıyorum. Bu sene kağıt kitap okuma girişimlerim kapsamında bu güzel medeniyet tarihi özetini de okudum.
• About Time: A History of Civilization in Twelve Clocks, David Rooney: Grinviç’te bulunan, dünyadaki saatlerin referans aldığı, rasathanenin müdürünün yazdığı bu kitap, saatlerin nasıl evrildiğini ve tarihteki güç ilişkilerini nasıl yansıttığını anlatıyor. Birçok yeni öğrendiğim şey arasında bana en ilginç geleni GPS sistemi ile saatlerin işlemesi arasındaki ilişki oldu.
• The Greek Revolution: 1821 and the Making of Modern Europe, Mark Mazower: Mazover’in 15 yıl kadar önce Selanik’le ilgili kitabını okumuştum. Bu kitapta yine Osmanlı’nın son dönemine dair güzel bir tarihçe var. En çok ilgimi çeken, Yunanlılara savaşta yardım için gelen Batılıların yardıma geldikleri milletin ne kadar Türklere benzediğini görüp yaşadıkları şok oldu.
• Xi: A Study in Power, Kerry Brown: Artık Çin’e gitmek mümkün olmadığı için Çin ile ilgili daha çok kitap okumak lazım. Bu kitap Xi Jinping’in gücü merkezileştirmesi üzerine. Açıkçası daha derin bir analiz bekliyordum.
• Danger Zone: The Coming Conflict with China, Michael Beckley, Hal Brands: Bu kitap, Graham Allison’ın “Thucydides’s Trap?” kitabındaki bir hegemon güce (ABD) karşı yeni bir güç (Çin) yükselirken savaşın kaçınılmaz olduğu iddiasının aksine, Çin’in saldırganlaşma nedeninin güçten düşme ihtimali olduğunu veri ve analizlerle açıklıyor.
• Butler to the World: The Book the Oligarchs Don’t Want You to Read — How Britain Helps the World’s Worst People Launder Money, Commit Crimes, and Get Away with Anything, Oliver Bullough: İngiltere nasıl dünyanın kara para merkezi haline geldi? Zengin Ruslar ve Araplar nasıl Londra’yı yurt belledi? British Virgin Islands’da şirket kurmak ne demek? Neden Avrupa’daki tüm online kumar şirketleri Cebelitarık’ta? Bu soruların hepsinin cevabı İngiltere’nin dünyadaki yerini analiz eden tarihsel bir perspektiften bu kitapta. Temmuz 2022’deki köşe yazımda da bu konulara değinmiştim.
• Behind Closed Doors: The Secret Life of London Private Members’ Clubs, Seth Alexander Thévoz: Üyelere ait kulüplerde neden iç mekanlar hep lambri olur? Kitapta bu sorunun cevabı yok. Ama İngiltere’deki kulüplerin yükseliş ve çöküşlerini, sonra da yeniden doğuşlarını anlayınca bu soruya da cevap verebilirsiniz.
• Grand Hotel Europa: A Novel, Ilja Leonard Pfeijffer & Michele Hutchison: Uzun süredir ilk defa bir roman okudum ve çok sevdim. Kitapta Venedik’in şehirden açık hava müzesine (ve biraz da sirke) dönüşmesi hikayesi üzerinden Avrupa’nın geleceği sorgulanıyor.

Beyin, antropoloji, dil ve diğer konular

• Being You: A New Science of Consciousness, Anil Seth: Bu kitap beyinle vücudun birliğini, düşüncelerimizin hislerimizden neden ayrılamayacağını, bilimsel ve basit bir şekilde anlatıyor.
• The WEIRDest People in the World: How the West Became Psychologically Peculiar and Particularly Prosperous, Joseph Henrich: Batı dünyasındaki bazı şeyler evrensel olmayan kendine özgü koşulların sonucunda ortaya çıkmış olabilir mi? Bu kitaptaki argümanlara göre, Katolik Kilisesi’nin tek eşliliği zorunlu tutması ve kuzen evliliğini yasaklaması batı medeniyetinin temelini oluşturmuş. Bireyselleşme, akraba yerine profesyonel ağların gelişmesi gibi hususlar hep bu kısıtın sonucu. Peki kilise bu kısıtları neden koymuş? Çocuğu olmadan ölenlere cennetten tapu vaad edip mallarına çökmek için. Almanya’da Martin Luther ile Reform dönemi başladığı zaman toprakların neredeyse yarısı Katolik Kilisesi’ne aitmiş.
• How Religion Evolved: And Why It Endures, Robin Dunbar: İnanç insanın tabiatında mı var? Dini ritüeller (mesela beraber aynı hareketleri yapmak ya da şarkı söylemek) toplumsal dayanışmayı artırıyor mu? Bir insanın 140’tan fazla yakın arkadaşı olamayağını tespit eden meşhur sosyal antropolog (bu sayı şempanzeler için de aynı) Robin Dunbar, kitabında dinlerin toplumsal hayattaki yerini antropolojik perspektiften açıklıyor.
• The Adventure of English: The Biography of a Language, Melvyn Bragg: İngilizce’de hiç Türkçe sözcük var mı? Mesela Türkçe’den veya Farsça’dan Hintçe’ye geçip oradan da İngilizce’ye geçmiş sözcükler? İngilizce’nin tarihi biraz da dünya medeniyet tarihi gibi. Yazara göre, İngilizce kadar dış etkiye açık olup, yine de kendi niteliğini kaybetmeyen dil bulmak güç.
• Of Boys and Men: Why the Modern Male Is Struggling, Why It Matters, and What to Do about It, Richard V. Reeves: Bu kitaptan yola çıkarak bir yazı yazacağım ama 6 Mart’ı bekliyorum. Yapay zekâ neden erkekleri dezavantajlı duruma getiriyor? Eğitim sisteminde neden erkekler daha başarısız. ABD’nin en önemli düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü’nden Richard V. Reeves bu kitapta gerçekleri yazmış.

Son iki kitaba açıklama yazmayacağım. Ancak çok keyifli olduklarını söyleyebilirim. İkisini de kağıttan okudum. Bir köşeye koyup her akşam 10–15 sayfa okuyabileceğiniz kitaplar:

• The Monocle Companion Book ( 2022 ) — Fifty ideas to improve your life
• A Therapeutic Atlas: Destinations to inspire and enchant

Bu yazı ilk olarak Global İşler+’nın 103. sayısında yayınlanmıştır.